Những nguồn đá quý mới trong nước và trên thế giới

Nguồn saphir lam mới ở Rakwana, Sri Lanka

Thị trấn Rakwana ở phía Nam Sri Lanka từ hàng thập kỷ nay được biết đến như là nguồn cung cấp saphir màu lam hoàng gia nguyên sinh. Chỉ cần biết đó là saphir Rakwana tức là đã khẳng định chất lượng và giá trị của loại đá quý này rồi. Tháng 8 năm 2019 một ổ các tinh thể saphir lớn đã được tìm thấy ở khu vực Rừng Sinharaja gần vùng Ratnapura, tỉnh Sabaragamuwa. Điều đặc biệt nhất của phát hiện này chính là chất lượng và kích cỡ của các tinh thể saphir sặc sỡ. Chẳng hạn như tinh thể 49,99 ct trong hình 1 có chiều dài tới 5,8 cm và chỗ rộng nhất 1,6 cm, là một trong số 60 tinh thể saphir tìm thấy vào tháng 8 năm 2019. Đây cũng là tinh thể saphir hoàn chỉnh nhất trong số này. Còn viên saphir 33,16 ct tuyệt đẹp bên cạnh được chế tác từ một viên nặng 207 ct.

Hình 1. Tinh thể saphir thô nặng 49,99 ct (dài 5,8 cm) và viên saphir chế tác 33,16 ct tuyệt đẹp trong phát hiện mới tháng 8 năm 2019 ở Rakwana. Ảnh Robert Weldon (GIA)

 

(Theo Jennifer Stone-Sundberg, Tao Hsu, Robert Weldon, and Dudley Blauwet. Gems & Gemology, Spring 2020, Vol. 56, No. 1)

 

Những viên saphir đa màu hấp dẫn từ Montana (Mỹ) và Australia

Mặc dù saphir là loại đá quý khá thông dụng trên thị trường, tuy vậy đôi khi cũng gặp những viên saphir rất thú vị với đặc tính phân bố màu hấp dẫn và có sức hút đặc biệt với giới chơi đá quý.

Tại Hội chợ AGTA năm nay, Công ty khai thác Potentate đã mang đến các viên saphir chế tác với 2 màu rất hấp dẫn và nhiều viên thô dạng tấm được khai thác từ mỏ Rock Creek ở Montana. Rock Creek là một trong 4 mỏ hiện đang còn hoạt động khai thác saphir ở Montana. Saphir từ mỏ này thường có dạng mỏng dẹt với các gam màu tương đối nhạt, trong đó nhiều viên có 2 màu hoặc có nhân màu da cam hoặc vàng ở giữa. Với những viên saphir này các nhà chế tác đá và thiết kế trang sức đã tìm ra cách thích hợp để phô diễn sự kết hợp độc đáo này của màu sắc như các tổ hợp vàng/ lục, vàng/ lam nhạt, da cam/ lam hoặc các sắc thái khác nhau của màu vàng.

Hình 2. Các viên saphir 2 màu từ mỏ Rock Creek, Montana với trọng lượng từ 1,61 đến 7,36 ct. Ảnh Emily Lane. Mẫu của Công ty mỏ Potentate

Còn đối với đá thô, Công ty Potentate đã trưng bày một số lô khác nhau theo màu sắc, theo đặc điểm phân bố màu và trọng lượng. Theo giám đốc tiếp thị của công ty, Warren Boyd, cả các nhà chế tác lẫn các nhà thiết kế trang sức đều rất quan tâm đến các tấm saphir này, đặc biệt là những viên có trọng lượng trên 1/2 gram và cao hơn.

Hình 3. Saphir thô dạng tấm từ mỏ Rock Creek rất thu hút các nhà chế tác và thiết kế trang sức. Ảnh Tao Hsu

Tại Hội chợ GJX Terry Coldham từ Intogems đã trưng bày các lô saphir nhiều màu hoặc có cấu trúc sinh trưởng dạng lục lăng độc đáo. Chúng được khai thác từ mỏ Inverell thuộc bang New South Wales (Australia). Saphir từ khu vực này thường có màu mực tối đậm. Nếu cắt chúng thành các tấm tương đối dẹt thì màu sẽ nhạt và hấp dẫn hơn nhiều.

 

Saphir tổng hợp hai màu

Tại Hội chợ JOGS Văn phòng Băng Kok của Công ty RusGems (Nga) đã trưng bày khá nhiều các sản phẩm tổng hợp khác nhau do Công ty nuôi cấy. Đại diện Văn phòng, Olga Tanskaya, đã giới thiệu các gam màu rất đa dạng của saphir, spinel, beryl, granat…, được tổng hợp bằng các phương pháp khác nhau, và cho biết rằng trong số này đá quý tổng hợp màu lam và đỏ là được bán ra nhiều nhất.

Cũng giống như đá saphir tự nhiên, saphir tổng hợp hai màu, cả thô và đã chế tác, cũng khá da dạng và phổ biến. 

Hình 4. Những thỏi đã tách đôi của saphir tổng hợp 2 màu được nuôi cấy bằng phương pháp nóng chảy trong ngọn lửa. Ảnh Jennifer Stone-Sundberg, mẫu của RusGems

Loại saphir này được nuôi cấy bằng phương pháp nóng chảy trong ngọn lửa (flame fusion), và chất tạo màu trong thành phần bột nuôi được thay đổi trong quá trình tổng hợp với độ dài mong muốn. Nhiều tổ hợp màu khác nhau đã được tạo ra, trong đó có tổ hợp lam/ tím giống như con mòng két. 

Mẫu saphir tổng hợp lam/ tím này được đưa về Phòng thí nghiệm của GIA để xác định các nguyên tố vết là nguyên nhân gây màu lam và tím trong viên đá này. Phân tích LA-ICP-MS cho thấy phần màu lam không chứa Be, Mg, Ti, V, Mn, Fe hoặc Ni nhưng lại chứa một lượng nhỏ Cr và Ga (tương ứng khoảng 4 ppma và 0,5 ppma), và một lượng đáng kể Co (khoảng 140 ppma). Phần màu tím, tương tự, không chứa Be, Mg, V, Mn, Fe hoặc Co, nhưng lại chứa một lượng nhỏ Ti (0,6 ppma) và Ga (0,4 ppma), và một lượng đáng kể Co (120 ppma) và Cr (470 ppma). Ở đây Co đã tạo ra màu lam phớt lục, còn Cr đóng vai trò biến đổi màu thành màu tím. Tiếp đó, phổ hấp thụ UV-Vis được sử dụng để luận giải các khu vực màu khác nhau. Các pic của Cr được xác định tại gần 400 và 560 nm là nguyên nhân gây ra thành phần màu đỏ trong khu vực màu tím. Ngoài ra, pic ở khoảng 640 nm cũng được xác định, chắc là do Co3+. Trong vùng màu lam không thấy các pic của Cr3+ nhưng có pic của Co3+ ở 640 nm và gần 440 nm, và pic ở gần 600 nm do Co2+  (K. Schmetzer and A. Peretti, “Characterization of a group of experimental Russian hydrothermal synthetic sapphires,” Journal of Gemmology, Vol. 27, No. 1, 2000, pp. 1–7).

Khi nghiên cứu các bao thể tại khu vực ranh giới giữa 2 màu, các nhà khoa học đã xác định được các dám rối màu lam sáng được cho là do CoAl2O4 (hình 2, phải), một chất có cấu trúc spinel (vẫn được nói đến là chất tạo màu cobalt – “cobalt blue”) và được sử dụng để tạo màu lam cho thủy tinh, gốm sứ và chất dẻo.

(Theo Jennifer Stone-Sundberg, Ziyin Sun, Nicole Ahline, and Nathan Renfro. Gems & Gemology, Spring 2020, Vol. 56, No. 1)

 

 

Đăng ký khóa học
Đăng ký khóa học
Đăng ký khoá học