Công ty Washington Jade (với các mỏ tại Edmonds, Washington) lần đầu tiên tham dự triển lãm của Hội kinh doanh đá quý Hoa Kỳ (AGTA) tại Tucson với sản phẩm ngọc nephrit đến từ bang Washington. Họ đã giới thiệu một bộ sưu tập các viên đá mài cabochon có và không có hiệu ứng mắt mèo, cùng các mẫu chạm khắc và đá thô. Theo ông Nathaniel Cook của công ty Washington Jade, loại nephrit mắt mèo (xem hình 1) ở đây có số lượng khá lớn. Còn theo ông Rod Cook, vừa là cha, vừa là đối tác của Nathaniel Cook, thì hiệu ứng mắt mèo của nephrit ở đây, theo nhiều người ở triển lãm, gợi nhớ đến loại ngọc nephrit Siberia đang thống trị thị trường nephrit từ trung tới cao cấp ở Trung Quốc.

Hình 1. Một viên nephrit mắt mèo hình hạt thóc (kích thước 11 x 5.5 mm) được khai thác tại bang Washington. Ảnh do Washington Jade cung cấp.

Ngọc nephrit mắt mèo chỉ được tìm thấy ở bang Washington (Mỹ) và Nga; còn mỏ ở Đài Loan thì đã khai thác gần như cạn kiệt. Trong khi nephrit đã được tìm thấy ở Tây Bắc Washington từ đầu những năm 1900, việc khai thác chính thức chỉ giới hạn ở phía tây Darrington, gần Everett, và kết thúc vào những năm 1970. Ngọc nephrit mắt mèo đã được tìm thấy ở đó vào năm 1974. Kể từ đó đã có một “chợ đen” cho loại nephrit này, với những người khai thác bất hợp pháp từ các con suối và khu đất của Nhà nước, trong khi không hề có việc khai thác hợp pháp nào. Điều này đã thay đổi vào năm 2012 khi Công ty Washington Jade bắt đầu sở hữu khu vực này. Hầu hết hoạt động khai thác của họ đều đến từ một mỏ phía Tây Bắc Darrington.

Washington Jade sử dụng các phương pháp khai thác điểm nhỏ cải tiến thay vì các phương pháp truyền thống gây hủy hoại đất đai. Để xác định mạch có chứa jade, họ sử dụng tính năng nhận dạng mẫu theo các mô hình địa chất của khu vực, cùng với các chỉ thị sinh học như các loài thực vật đặc hữu và sự sinh trưởng của địa y. Cùng với đó họ sử dụng các phương pháp đo từ tính và độ dẫn điện để định vị những phần có chất lượng cao của mạch quặng. Với những phương pháp như vậy, họ có thể phát triển mô hình 3D của phần sát mặt đất và tập trung vào các khu vực quặng có chất lượng cao thay vì mô hình truyền thống là khoan và đào cả một khu vực với các thiết bị phức tạp và lấy ra tất cả ngọc jade để phân loại theo cấp chất lượng. Họ chỉ khai thác những phần có giá trị cao, phần còn lại vẫn để nguyên trong lòng đất. Rod Cook cho biết họ đã hoàn thổ và trồng lại các cây xanh tại các điểm mỏ sau khi khai thác, và việc khai thác chỉ để lại vết tích rất nhỏ.

Hiện bang British Columbia vẫn là nơi cung cấp nephrit hàng đầu, còn những mỏ của Washington, là một phần của cùng một thành tạo địa chất, thì cần được phát triển thêm. Thị trường ngọc jade trong nước nhỏ hơn nhiều so với thị trường châu Á, nơi ngọc jade đã là một phần của văn hóa Trung Quốc trong hàng nghìn năm. Nathaniel Cook cho biết thị trường nephrit nói chung đã thu hẹp gần đây và giá đã giảm sau thời gian tăng trưởng ổn định suốt hai thập kỷ vừa qua, nhưng mọi người vẫn rất ngạc nhiên khi thấy mức giá của những viên ngọc mắt mèo này là khá thấp.

Rod Cook cho biết đã có một sự bùng nổ của các thợ kim hoàn thủ công sử dụng nephrit. Ngọc nephrit mắt mèo rất quen thuộc với họ, mặc dù sự chấp nhận của thị trường vẫn mới đang trong giai đoạn đầu. Ông lưu ý rằng sản lượng của Washington Jade đủ lớn để đáp ứng nhu cầu trong nước và có thể được mở rộng quy mô cho hàng trăm cửa hàng trang sức. Ông nhận thấy xu hướng trang sức bây giờ “không quá long lanh” và nói rằng thế hệ ngày nay dường như thích vật liệu chạm khắc hơn là đồ mài giác.

Hình 2. Quang cảnh bên trong của một “hang jade” tại mỏ thuộc sở hữu của Washington Jade. Trần hang là một mạch ngọc nephrit mắt mèo, gần cửa hang là một mạch khác, chỉ khoảng 2 foot đầu của các mạch này đã cung cấp lượng lớn đá thô cho triển lãm AGTA. Ảnh do Washington Jade cung cấp.

Cooks cũng phát hiện ra một “hang jade” (hình 2) trong một hẻm núi dài 200 foot bị cắt ngang bởi một con suối. Ngọc jade lộ ra ở đó thể hiện các mô hình địa chất cho phép thấy được cấu trúc tương tự nằm sâu trong lòng đất. Hang này hình thành khi một phần của đường nối chính bị vỡ, trượt xuống đồi và rơi xuống dòng suối dọc theo một bên, tạo ra một đường hầm bên dưới. Khi băng tan vào màu xuân, nước chảy qua và tạo ra một ống hút thủy lực, rửa trôi lượng đất đá nằm trên ở một phía và để lộ ra một mạch rộng 2 foot chứa ngọc jade mắt mèo theo hướng đi lên núi. Rod Cook ước tính có khoảng từ 30 đến 100 tấn ngọc jade mắt mèo ở khu vực lân cận hang này và họ đã khoanh định được những phần lộ ra của thân nephrit chính chứa mạch đá mắt mèo dài 1.500 foot qua hai trong số 23 điểm quặng thuộc sở hữu của họ. Dựa trên những phát hiện của họ cho đến nay, ông ước tính rằng thân quặng ngọc chính có thể rộng từ 150 đến 300 foot và “kéo dài hàng dặm”.

Theo Erin Hogarth
Trong “Gem News International”, Gems & Gemology, Spring 2019, Vol. 55, No. 1