Có khi nào bạn thắc mắc những thuật ngữ về mầu sắc trên thị trường thương mại có nguồn gốc từ đâu ? Ví dụ kinh điển là mầu “máu chim bồ câu” của Ruby và mầu “lông công” của Saphir, tại sao người ta lại gọi chúng với cái tên như thế? Có thể so sánh những màu kinh điển đó với sự vật thực tế nào xung quanh chúng ta hay không?

Gần đây Lotus Gemology đã công bố bản hướng dẫn của họ về các kiểu mầu sắc của Ruby – Saphir, các định nghĩa về kiểu mầu sắc được đúc kết từ những nghiên cứu các thông tin lịch sử và nghiên cứu thực tế, các định nghĩa này được giải thích linh hoạt, ngắn gọn và dễ hiểu nhất.

Bảng hướng dẫn được xây dựng với mục đích giúp cho khách hàng dễ dàng hơn khi đưa ra quyết định của mình để xác định viên Ruby này có đủ tiêu chuẩn để được gọi là “máu chim bồ câu” hay viên Saphir có “mầu lông công” hay không.

Đồng thời, cũng cần nhấn mạnh rằng, vẻ đẹp của đá quý phụ thuộc vào góc nhìn cá nhân. Quyết định cuối cùng về giá trị của một viên đá luôn phải dựa vào những gì người mua thấy đẹp, chứ không phải những gì người khác tin. Ngoài ra, đá quý phải được đánh giá trực tiếp, không thể qua hình ảnh hay qua giấy giám định. Sự có mặt của các kiểu mầu sắc cũng phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng chế tác, độ trong suốt, tính đa sắc và trong một số trường hợp, là cả tính phát quang. Hơn nữa, một số mầu chỉ có thể nhìn thấy trực tiếp bằng mắt của chúng ta, nó không thể được tái hiện qua bản in hoặc màn hình, và đây được gọi là “out of gamut – ngoài gam màu”

NHÓM RUBY – SAPHIR HỒNG

1. Máu chim bồ câu – pigeon’s blood

Theo dữ kiện lịch sử, kiểu mô tả mầu này lần đầu xuất hiện vào năm 1839. Cái tên có thể có nguồn gốc từ Trung Quốc hoặc Ấn Độ, nhưng hầu như mọi người đều đồng ý rằng đây là thuật ngữ truyền thống mô tả mầu sắc đẹp nhất của Ruby. Trước đây, người ta so sánh Ruby máu chim bồ câu giống mầu đỏ từ hai đốm máu xuất hiện ở hai bên lỗ mũi của một chú chim bồ câu mới vừa bị giết. Tuy vậy, cách giải thích này gần đây đã không còn được chấp nhận nhiều nữa, do có rất ít người được biết (hoặc muốn biết) chính xác và điều này có thể gây ra hiểu lầm. Nếu sử dụng hình ảnh mô tả là mầu đỏ neon (phát sáng), gần giống như mầu đỏ trên cột đèn giao thông sẽ được người tiêu dùng dễ dàng chấp nhận hơn. Đôi khi nó được so sánh với mầu đỏ trong vành mắt của chú chim bồ câu (ảnh minh họa). Mặc dù vậy, thuật ngữ “máu chim bồ câu” vẫn còn tồn tại trên thị trường thương mại. Ruby “máu chim bồ câu” có mặt ở Mogok, Mong Hsu (Myanmar), Việt Nam, Mozambique, Tanzania và một số địa danh khác.

Màu máu của chim bồ câu đôi khi được so sánh với màu vành mắt của chú chim bồ câu còn sống	Ruby màu “máu chim bồ câu”

2. Đỏ hoàng gia – Royal red

Có mầu đậm hơn mầu đỏ máu chim bồ câu, mầu này ở Myanmar còn được gọi là “máu thỏ”. Những viên Ruby mầu đỏ hoàng gia trong thành phần chứa nhiều sắt hơn những viên ruby mầu đỏ máu chim bồ câu. Điều này làm cho nó có cường độ phát quang yếu hơn và mầu đỏ đậm hơn, thuần khiết hơn. Ruby đỏ hoàng gia thường có nguồn gốc xuất xứ từ Mozambique, Thái Lan, Campuchia, Kenya và Madagascar.

Mầu đỏ hoàng gia thường được ví với mầu đỏ trên chiếc gối hoàng gia này. Mầu có xu hướng đậm hơn mầu đỏ máu chim bồ câu	Ruby đỏ ​​hoàng gia.

3. Hồng “rực” – Hot pink Sapphire/ Ruby

Tùy thuộc vào quan điểm của mỗi người, mầu này có thể được gọi là Saphir hồng hoặc Ruby. Thực tế, điều làm cho những viên đá mầu hot pink này trở lên “hot” là do nó cho truyền qua các tia sáng mầu lam tới tím nhiều hơn.  Nguyên nhân là do trong thành phần của chúng có hàm lượng sắt thấp hơn so với crom. Kết quả là viên đá có mầu đỏ hơi phớt lam và phát quang đỏ khá mạnh. Những viên đá này có nguồn gốc từ các mỏ có hàm lượng sắt thấp). Hầu như các mỏ corindon trầm tích Himalaya (Tajikistan, Afghanistan, Pakistan, Nepal, Myanmar, Việt Nam, Vân Nam – Trung Quốc) hoặc một số mỏ ở Đông Phi (Mozambique, Tanzania) đều có thể có mầu này.

Hot pink sapphire/ Ruby

4. Hoa vân anh – Fuchsia

Mầu này được đặt tên theo loài hoa vân anh – fuchsia flower, đây là mầu đỏ hồng phớt tím đậm, cường độ đỏ nhiều hơn so với mầu hot pink. Đá quý mầu này có nguồn gốc từ nhiều vùng khác nhau như: Myanmar, Sri Lanka, Mozambique, Việt Nam, Afghanistan và Tanzania.

Hoa vân anh – fuchsia flower	Một viên Saphir có mầu hoa vân anh

NHÓM SAPHIR

1. Hoa thanh cúc – Cornflower

Những viên Saphir mầu lam đẹp thường được so sánh với mầu lam của hoa thanh cúc (cornflower) theo hình ảnh minh họa ở dưới. Mầu lam của hoa thanh cúc thường được dùng để chỉ những viên Saphir mầu lam hơi nhạt. Xét về tông mầu và độ bão hòa mầu thì mầu này nằm giữa mầu lam hơi nhạt (pastel) và mầu lông công (peacock) hoặc lam hoàng gia (royal blue).

Mầu lam kiêu sa của hoa thanh cúc thường được sử dụng để so sánh với những viên Saphir mầu lam chất lượng cao	Một sắc thái mầu sắc khác của hoa thanh cúc, cho thấy các kiểu mầu sắc bao hàm trong một phạm vi rộng chứ không chỉ là một mầu cụ thể

Saphir màu hoa thanh cúc – cornflower

2. Lông công – Peacock

Những viên Saphir mầu lam đẹp nhất ở Sri Lanka được so sánh với mầu lông ở cổ hoặc đuôi con công. Đây là mầu lam rất sáng (electric blue) rất ấn tượng.

Những viên Saphir mầu lam đẹp nhất có nguồn gốc từ Sri Lanka thường được so sánh với mầu lông ở cổ hoặc đuôi con công.

Saphir màu “lông công”

3. Lam mượt như nhung – Velvet blue

Những người sưu tập sành sỏi luôn săn lùng những viên Saphir mầu này. Những viên Saphir này sở hữu mầu lam gần giống như mầu xanh cobalt, hầu hết chúng có nguồn gốc từ Kashmir (Ấn Độ), Sri Lanka, Madagascar.

Những chai đựng sữa Magnesia (milk of Magnesia) thường được so sánh với Saphir mầu lam nhung – velvet blue.	Saphir mầu lam mượt như nhung

4. Lam Hoàng gia – Royal blue

Trong tất cả các kiểu mầu của Ruby và Saphir, mầu lam hoàng gia chính là một ví dụ tiêu biểu về mầu “ngoài gam mầu”, đây là mầu khó hiển thị nhất trên màn hình máy tính hoặc trên các bản in, nên rất khó để tìm một vật thể có mầu sắc tương tự nó. Đây là mầu lam-tím rất tươi với tông mầu đậm và tiêu biểu là các viên Saphir từ khu vực Mogok của Myanmar. Ngoài Myanmar, Saphir mầu lam hoàng gia cũng được tìm thấy ở Madagascar, Tanzania, và đôi khi thấy ở Pailin (Campuchia) và Nigeria với kích thước nhỏ hơn. Nhiều viên Tanzanit kích thước lớn cũng có mầu lam hoàng gia.

Một viên Saphir mầu lam hoàng gia tuyệt đẹp đến từ Mogok của Myanmar

5. Lam chàm – Indigo

Indigo là một loại mầu nhuộm truyền thống được làm từ cây chàm và được sử dụng từ thời xa xưa. Ngày nay mầu này được thấy nhiều nhất trên quần jean xanh. Kiểu mầu này khác với mầu lam thuần khiết của hoa thanh cúc (cornflower sapphire), lông công (peacock), nhung mượt (velvet), hoàng gia (royal) ở chỗ nó có tông mầu đậm, nhưng độ bão hòa mầu thấp hơn một chút. Saphir mầu chàm được tìm thấy ở nhiều nơi, đặc biệt ở những nơi có trầm tích bazan gồm có: Thái Lan, Madagascar, Úc, Trung Quốc, Nigeria.

Vật liệu được nhuộm mầu chàm (indigo)	Saphir màu chàm

6. Mầu hoàng hôn – Twilight

Giống như mầu xanh thẳm của bầu trời chỉ vài phút trước khi mặt trời lặn, những viên saphir mầu hoàng hôn kiểu này chủ yếu đến từ các mỏ có nguồn gốc bazan, như: Úc, Thái Lan, Campuchia, Nigeria, Trung Quốc, Việt Nam.

Hoàng hôn tại mỏ saphir Queensland của Úc gần Rubyvale.	Saphir màu lam hoàng hôn

NHÓM FANCY SAPHIR (SAPHIR CÁC MẦU ĐƯỢC ƯA CHUỘNG KHÁC)

1. Padparadscha

Mầu sắc được mô tả cho những viên Saphir này là sự pha trộn tinh tế giữa mầu hoa sen và hoàng hôn chiều tà, Saphir Padparadscha là biến loại có giá trị cao bên cạnh Saphir mầu lam. Nguồn gốc tên gọi từ Sri Lanka, nhưng nhiều viên Saphir padparadscha chất lượng đẹp cũng đã được tìm thấy tại Madagascar, Tanzania và Việt Nam.

Saphir Padparadscha có mầu sắc giống với cảnh hoàng hôn chiều tà ở Sri Lanka	Saphir Padparadscha

2. Tử đinh hương – Lilac

Lấy tên từ hoa tử đinh hương, những viên Saphir này có mầu thay đổi từ mầu tím oải hương nhạt tới mầu tím đậm hơn (rich violet). Saphir tử đinh hương có nguồn gốc chủ yếu từ Sri Lanka, Myanmar, Tanzania và Madagascar.

Hoa tử đinh hương	Saphir mầu tử đinh hương.

3. Mekong Whisky

Saphir mầu vàng kiểu này gần đây đang rất được ưa chuộng tại Thái Lan, chúng được đặt tên theo một thương hiệu rượu Whisky nổi tiếng đến từ vùng Mekong. Những viên Saphir mầu này đến chủ yếu từ Chanthaburi, Thái Lan. Một số mẫu Saphir Sri Lanka được xử lý nhiệt cũng có mầu này.

Saphir vàng có mầu như rượu Whisky đang rất được ưa chuộng tại Thái Lan	Saphir vàng Mekong Whisky

4. Mầu Pastel (Mầu nhạt)

Saphir không chỉ xuất hiện ở các mầu có độ bão hòa mầu cao, mà còn có những viên mầu sắc rất nhẹ nhàng nhưng vẫn được ưa chuộng. Ví dụ: Saphir mầu lam Pastel đến từ Sri Lanka, Burma, Kashmir, Madagascar, Tanzania and Montana (Mỹ).

Dải mầu pastel. Các mầu này đặc trưng có độ bão hòa mầu thấp và tông mầu nhạt	Saphir mầu pastel

5. Mầu lục mòng két – Teal

Có một số viên Saphir mầu sắc khác lạ là Saphir mòng két mầu xanh lục, được lấy từ tên của loài vịt mòng két. Saphir mầu này thường có nguồn gốc liên quan với basalt, như ở Úc, Ethiopia, Madagascar, Thái Lan.

Những chiếc lông mầu xanh lục-lam rất rực rỡ xung quanh mắt của con vịt mòng két là nguồn gốc của tên gọi Saphir mòng két	Saphir mòng két (Teal sapphire)

Theo quan điểm của các nhà ngọc học tại Lotus Gemology, trên đây là danh sách các kiểu mầu ruby-saphir có giá trị nhất trên thị trường hiện nay và hướng dẫn cách tên gọi các kiểu mầu này. Có thể nói, mầu sắc là yếu tố quan trọng nhất để đánh giá đá quý mầu. Nói chung, đá quý có mầu càng hấp dẫn thì giá trị càng cao. Những viên đá có mầu sắc tươi sáng, rực rỡ, mãnh liệt thường được săn lùng hơn những viên đá mầu quá tối hoặc quá nhạt. Tuy nhiên vẫn có những ngoại lệ, chẳng hạn những viên Saphir padparascha lại được đánh giá cao vì mầu sắc tuy nhạt nhưng rất tinh tế của nó. Và hơn hết, sở thích của cá nhân bạn vẫn quan trọng hơn cả, vì:

“Beauty is in the eyes of the beholder – Vẻ đẹp  không nằm trong đôi má hồng của người thiếu nữ mà ở trong mắt của kẻ si tình” – Theo triết gia người Đức – Immanuel Kant.

Nguồn tham khảo:

https://www.lotusgemology.com/index.php/lab/color-types

https://www.lotusgemology.com/index.php/library/articles/316-mozambique-ruby-red-rain-pours-into-the-market